Het boek begrijpt niet het buiten

Het boek begrijpt niet het buiten

Op de Universiteit van Amsterdam volgde ik een vak over de bijbel en de koran. We kregen een bijzonder originele opdracht: schrijf een preek. Verwerk er zo veel mogelijk elementen uit zowel de bijbel en de koran in, maar zorg vooral dat het inspireert. Een mooie uitdaging, die ik met beide handen aangreep om in te gaan op het nomadisme in de bijbel. Wat volgde was onderstaande preek. Ga er even voor zitten, pak eventueel een bijbel erbij voor de vele verwijzingen.

Een Mongools spreekwoord luidt: ‘Een kat houdt van verse vis, maar hij zal nooit het water in gaan’. Waren er dus geen meesters die de vis serveerden, dan zou de kat een duik moeten nemen in zijn grootste angst. Doet hij dit niet, hij zal de smaak vergeten en verder leven met een onverklaarbaar en onbevredigbaar verlangen. Nu, laat mij niet de vis serveren noch de smaak doen vergeten met de geuren van gemak. Nee, laat mij u aansporen u te wentelen in uw diepste angst en kennis te maken met uw onverklaarbare verlangen. Dat verlangen waarvan gij nooit spreekt doch dat uw geest benevelt. Laat mij u verzekeren, u bent niet alleen. Het verlangen deelt u met mij en met de mensheid. Het verlangen naar de oorsprong.

Laat ons terugkeren naar de tuin van Eden. Want God zei: ‘van de boom der kennis van goed en kwaad zult gij niet eten, want ten dage, dat gij daarvan eet, zult gij voorzeker sterven’ [gen 2:17] en sterven deed de mens! De straf Gods was niet slechts verbanning uit de tuin, nee! Het bewerken van de aarde waaruit doornen en distelen zullen voortkomen! ‘In het zweet uws aanschijns zult gij brood eten, totdat gij tot de aardbodem wederkeert’ [gen. 3:19].  Voorzeker een zware last! Voor immer verbannen uit de tuin, gedwongen om de aardbodem te bewerken, waaruit hij genomen was. Maar niet vergaten hun nazaten de oorsprong. Werd Abel niet de herder? Geen wonder, dat God het offer van Abel verkoos boven die van de landbouwer. Maar nu openbaart zich de geschiedenis, want de oprechtheid van de herder is niets tegenover het zwaard van de broederloze! Maar zie, ook de moordenaar wordt tot nomade in het zicht van God!

Laat mij u helpen te zien. Het heilige boek is er een van verlangen. Een verlangen naar Eden, naar de tuin en de oorsprong. Maar ach, steeds verder dwalen de mensen. En telkens weer verliest de zwerver van de gevestigde. Zie toch Isaac en Rebekka, tegen wie God zei: ‘Twee volken zijn in uw schoot, en twee natiën zullen zich scheiden uit uw lichaam’ [gen 25:23]. Esau de jager en Jakob de huisman. Het verhaal is geschiedenis, ik hoef het u niet te zeggen. Maar weet dit: Jacob vreesde Esau, die toch niets dan verzoenlijk was. Jacob worstelde met God en de jager. Hij won, doch verkreeg een eeuwig litteken [gen 32:25]. Jacob verdiende de naam Israël: de staat en de stad. En Jacob bedroog Esau, die verzoening wenste, en verliet hem.

Het verhaal is triest en ik wens niet verder te gaan. Maar toch: David, de herder die Goliath versloeg. Hij wilde een tempel bouwen, doch God sprak: bouw mij geen tempel, mijn huis is een tent [II sam 7].  Genoeg! Het doet mij pijn. God zei: tel niet het volk want zij is als de sterren, oneindig! En zie: het volk werd geteld en het andere volk niet [I kron 21]. Het getelde volk bouwde steden en versteende. Zij verloor haar oorsprong en deed wat kwaad was in de ogen des Heren. Nu dan, Jezus werd zwerver en stroomde als levend water, hij wist van de oorsprong en het kwaad. Doch evenals zo velen voor hem viel hij door het zwaard des keizers. En ach, had hij geweten dat zelfs de keizer zijn volgeling zou worden, hij zou treuren voor de mensheid. Dat wat oorsprong had in de zwervers en verlorenen werd staat en bedroog zichzelf.

Laat ons kijken naar de Koran. Want voorwaar, dit woord houdt de grootste waarheid in zich. Zij zag het kwaad maar verzette zich niet. Nee, vormde het! Niet riep het op tot de oorsprong want verzet is zwak. De oorsprong openbaarde zij in de stad. De Koran is vormloos, nomadisch! Zij verleidde de stad in zijn zwakte. Zij verwierp de gesloten structuur van de bijbel. Want voorwaar, de bijbel is als het schaken: de stukken en regels absoluut in een gesloten ruimte. Zo niet de Koran! Zij is als Go: de stukken relatief en situationeel in een open ruimte. Een spel van worden, niet van zijn! De Koran is een open kaart met oneindig veel  in- en uitgangen. Niet een boom maar een rizoom: Eden zelf! Speel dan het spel, maak de taal waarachter zijn tekens! Niet volgens de regels van de gevestigde maar volgens de leegte. En uit de leegte komt verzet in alle vormen: weerloos en weergaloos.

Het boek begrijpt niet het buiten. De geschiedenis begrijpt niet het nomadisme. Laat ons dan vergeten de geschiedenis, de structuren, patronen, banaliteit! Weg met het bekende, ik roep u op te zwerven. Op zoek naar het onbekende! De vergeten plekken, het niets. Duik in het water en wentel u in de angst. Want de angst is de oorsprong, overschaduwd door een groteske fictie. Gij zijt een avonturier, een zwerver en een nomade.
Leef!

 

Lees meer

Een bijbelse machine

Geef een reactie

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.